Resultaten metingen luchtkwaliteit in Beerse van 2022

In Beerse staan 5 meetposten opgesteld:

Meetpost	Adres	Opstart	Gemeten parameters
BE01	Absheide	26/03/2002	zware metalen in fijn stof
		08/04/2002	zware metalen in neervallend stof
		05/05/2003	dioxines en PCB’s
BE02	Lange Kwikstraat	07/01/2004	zware metalen in fijn stof
BE07	Heidestraat	11/06/2005	zware metalen in fijn stof
		29/12/2020	zware metalen in neervallend stof
BE18	Heidestraat	04/12/2018	zware metalen in neervallend stof
BE17	Lange Kwikstraat	29/12/2020	zware metalen in neervallend stof

Eerst en vooral, wat zijn dioxines en PCB's?

Dioxines en polychloorbifenylen (PCB’s) zijn chemisch verwante, schadelijke stoffen die zich hechten aan stofdeeltjes in de lucht en kunnen vervolgens neerslaan op de grond en op voedingsgewassen. Dioxines ontstaan wanneer organisch materiaal dat chloor bevat onvolledig verbrand wordt. PCB's werden door de mens gemaakt en hadden diverse industriële toepassingen tot hun productie in de jaren tachtig verboden werd. Ze zijn nog steeds aanwezig in schroot en kunnen ook ontstaan bij verbrandingsprocessen.

Wat zijn de belangrijkste bronnen van dioxines en PCB's?

Dioxines komen vrij bij onvolledige verbranding, zoals bij huisvuil- en industriële verbranding. Industriële uitstoot van dioxines is de laatste jaren door strengere normen sterk verminderd. Naast industriële bronnen zijn er niet-industriële bronnen zoals sigarettenrook, hout- en kolenkachels en het verbranden van afval in tuinen.

PCB's worden niet meer geproduceerd, maar ze zijn nog aanwezig in oude materialen zoals schroot. In gebieden rond schrootverwerkende industrieën kunnen verhoogde PCB-waarden nog voorkomen.

Hoe kom je in aanraking met dioxines en PCB's?

De voornaamste blootstellingsroute is via voeding. Ze komen vooral voor in vette vis, volle melk en melkproducten, vet vlees en eieren. Dioxines en PCB's zijn vetoplosbare stoffen en zullen dus voornamelijk opstapelen in vetweefsel van dieren maar ook bij mensen. In plantaardige producten komen ze bijna niet voor omdat planten amper dioxines en PCB's opnemen. Een uitzondering zijn groenten en fruit uit de komkommerfamilie (komkommer, meloen, pompoen, courgette). Zij nemen dioxines en PCB's wel beperkt op en slaan ze op ter hoogte van de schil.

Dioxines en PCB’s kunnen wel voorkomen op planten en groenten via neervallend stof uit de lucht. Vandaar dat het altijd goed is om groenten en fruit goed te wassen vooraleer ze op te eten.

Inademen van dioxines en PCB’s draagt in vergelijking met voeding veel minder bij aan de hoeveelheid dioxines die je binnenkrijgt. Een kortstondige hoge blootstelling via inademing is natuurlijk wel mogelijk als men bijvoorbeeld afval of hout verbrandt en die rooklucht inademt.

Welke gezondheidseffecten kunnen dioxines en PCB's op lange termijn veroorzaken?

Blootstelling aan dioxines en PCB’s kan aanleiding geven tot een verstoorde weerstand, verstoorde ontwikkeling van o.a. het zenuwstelsel, verstoorde hormoonniveaus (schildklier, geslachtshormonen) en stoornissen van de voortplanting. Vooral kinderen en pasgeborenen vormen een kwetsbare groep, aangezien hun hersenen zich nog volop ontwikkelen.

Dioxines worden beschouwd als kankerverwekkend voor de mens, terwijl PCB’s worden geclassificeerd als “mogelijk kankerverwekkende” stoffen.

Hoe kan ik mijn blootstelling beperken?

Door onderstaande preventietips te volgen kunnen omwonenden van bronnen hun blootstelling aan dioxines en PCB's beperken. Daarnaast zorgt een voedingspatroon rijk aan dierlijke vetten zoals vlees, eieren, melk, (vette) vis, koekjes en sauzen mogelijks voor extra blootstelling aan dioxines en PCB's. Eten volgens de richtlijnen van de voedingsdriehoek zoals voornamelijk plantaardige producten als basis voor je maaltijd, bieden je dan ook het minste blootstelling en het meeste gezondheidsvoordeel. Dioxines en PCB’s kunnen ook vrijkomen bij het verbranden van afval of hout, bijvoorbeeld via hout- en kolenkachels en afvalverbranding in tuinen. Hout verbranden wordt dus best niet gedaan en afval verbranden is zelfs verboden.

Hoe evolueert de luchtkwaliteit in Beerse?

Zware metalen in fijn stof (PM10-fractie)
In 2022 werden de Europese grenswaarde van lood en de Europese streefwaarden van arseen, cadmium en nikkel gerespecteerd. De jaargemiddelden van zware metalen in fijn stof waren in 2022 vergelijkbaar of iets hoger dan in 2021.
Zware metalen in neervallend stof
In vergelijking met de andere Vlaamse meetplaatsen, meet de VMM in Beerse de hoogste zink- en koperdeposities in 2022. De depositie van lood, cadmium en arseen was eveneens verhoogd maar lager dan in Hoboken, een andere hotspot in Vlaanderen.
Dioxines en PCB's
De metingen van dioxines en PCB’s in neervallend stof werden in 2022 uitgevoerd op 1 plaats. De VMM toetst de metingen in woon- en landbouwgebieden aan een drempelwaarde. In datzelfde jaar bleek dat bij één van de zes maandelijkse monsters de neergeslagen stofwaarden boven de gemiddelde drempelwaarde voor die maand lagen. Het gemiddelde over het gehele jaar overschreed eveneens de jaarlijkse drempelwaarde en was hoger dan de gemiddelde waarden in zowel 2020 als 2021. Het beoordelen van het jaarlijkse gemiddelde heeft een indicatief karakter omdat de VMM niet het hele jaar door metingen uitvoert (slechts gedurende zes maanden per jaar).

Moet je bezorgd zijn om je gezondheid?

De verspreiding van zware metalen en dioxines in de lucht kan gezondheidseffecten veroorzaken. Daarom wordt de invloed die de gemeten stoffen hebben op de gezondheid van de omwonenden van nabij gevolgd. Elke drie jaar worden door het Departement Zorg (vroegere Agentschap Zorg en Gezondheid) de jaargemiddelde meetresultaten van zware metalen in PM10-stof) en dioxines/ PCB’s getoetst aan gezondheidskundige advieswaarden.

Conclusie van resultaten 2022 voor zware metalen

Voor niet-kankereffecten blijven de loodimmissies een gezondheidskundige aandachtspunt. Neurologische effecten door blootstelling aan de combinatie van arseen, mangaan en lood in de omgeving van Beerse kunnen niet uitgesloten worden. Andere niet-kankereffecten worden niet verwacht.

Voor de blootstelling aan arseen, cadmium, chroom totaal, chroom6+ en nikkel is het extra individueel kankerrisico in de woonzones een niet-verwaarloosbaar risico maar naar internationaal gebruik niet onaanvaardbaar. De berekende extra individuele kans op kanker door levenslange blootstelling is groter dan 1 op 1 miljoen (10-6), wat als grens voor gezondheidskundig verwaarloosbaar wordt gehanteerd. De berekende risico’s zijn echter niet hoger dan 1 op 10 000 (10-4), hetgeen algemeen als grens voor gezondheidskundig onaanvaardbaar (buiten de arbeidssituatie) wordt gehanteerd.

Het is van groot belang dat bedrijven die metalen verwerken actief proberen om het gezondheidsrisico te verminderen, volgens het principe van zo laag als redelijkerwijs haalbaar is. Tegelijkertijd is het essentieel dat mensen die rondom deze bedrijven wonen, blijven werken aan preventieve maatregelen om hun blootstelling aan zware metalen te minimaliseren. We zetten ze hier nog eens op een rijtje:

Veeg je voeten voor je de woning binnen gaat
Verkies rubberen of kunststof deurmatten en maak ze geregeld schoon met water
Poets met nat
Als je stofzuigt, gebruik dan een stofzuiger met een HEPA-filter. Deze filter houdt ook de kleine stofdeeltjes tegen
Was regelmatig speelgoed en knuffels
Dek de bodem af met houtschors, zaai de bodem in met gras of beplant met bodembedekkers
Woel niet onnodig grond om
Laat kinderen niet op een stoffige ondergrond spelen
Spoel regelmatig verharde oppervlakken (terras, stoep,..) waarop kinderen spelen met water
Was regelmatig de handen, zeker nadat kinderen buiten of op de grond hebben gespeeld
Eet veel groenten en fruit (een evenwichtige voeding vermindert de opname van zware metalen)

2. Conclusie van resultaten 2022 voor dioxines en dioxineachtige PCB's

Uit de metingen van 2022 blijkt dat in het neervallend stof op de meetpost de jaargemiddelde drempelwaarde van 8.2 pg TEQ/m².dag voor dioxines en PCB's werd overschreden (TEQ = toxisch equivalent). Er bestaan echter geen wettelijke normen voor depositie van dioxines of PCB's. De VMM gebruikt drempelwaarden om de gemeten concentraties te beoordelen.

Een overschrijding van de jaargemiddelde drempelwaarde betekent volgens het Departement Zorg niet onmiddellijk gevaar voor de gezondheid, maar een langdurige verhoogde blootstelling aan dioxines en PCB's kan op lange termijn wel een hoger risico geven op gezondheidseffecten.

De mens neemt dioxines en PCB's hoofdzakelijk op via voeding. Iedereen krijgt dioxines binnen. Om extra blootstelling te vermijden, adviseert het Departement Zorg uit voorzorg een aantal maatregelen tot op 1 km van de meetpost BE01 Absheide:

Eet geen eieren van je eigen kippen.
- Door hun hoger vetgehalte kunnen eieren gemakkelijk vetoplosbare vervuilende stoffen opstapelen. Door de verhoogde concentratie van dioxines en PCB's in de omgeving, is het daarom beter om geen eieren van kippen uit de eigen tuin te eten. Eieren van eigen scharrelkippen bevatten doorgaans meer dioxines en PCB's dan eieren van de supermarkt. Dit komt omdat kippen in grote bedrijven afgeschermd worden van elke vorm van vervuiling.
Als je groenten en fruit eet uit je eigen tuin:
- Eet gevarieerd. Wissel af tussen je eigen geteelde groenten en fruit en deze uit de winkel.
- Was je groenten en fruit goed met water voor je ze eet om het neergevallen stof te verwijderen.
- Verwijder de buitenste bladeren of schil groenten en fruit. Schil zeker vruchten van de komkommerfamilie: zoals komkommer, meloen, pompoen, courgette… Deze groenten en fruit nemen beperkt dioxines en PCB's op, wat vervolgens terechtkomt in hun schil.
- Was je handen met water en zeep voor elke maaltijd. Laat daarnaast kinderen ook de handen wassen na het buiten spelen, zodat ze via hun handen geen grond- of stofdeeltjes naar de mond brengen.